Anne, de oudste dochter van mijn vriendin, heeft buitengewone belangstelling voor mijn stoelgang. ‘Ralph, heb je vandaag al gepoept?’ De eerste keren was ik nogal beschroomd om daarop te antwoorden. Laat ik er bij vertellen dat ze 14 is. Voor het perspectief.

Geuren en kleuren
Aan mijn eigen peuters vertel ik in geuren en kleuren alles wat ik op de WC uitspook, opvoedingsgewijs. Aan tieners blijkbaar niet. Da’s eigenlijk gek. Ik ben niet opgegroeid met een taboe op plas en poep. Eerder omgekeerd: mijn moeder plast al haar hele leven met de deur wijd open. Zo hard dat het porselein van de pot spat en zo snel dat niemand haar ooit heeft kunnen betrappen. Over het poepen van mijn vader wil ik het liever niet hebben. Over de doden niets dan goeds.

Openheid
Toch antwoordde ik Anne de eerste keren niet. Of nou ja, door niets te zeggen, of wat te zuchten, antwoordde ik eigenlijk wel. ‘Schaam je je voor je poep, Ralphie?’ vroeg ze plagend. De rest van het gezin lachte meewarig. Die Ralph met zijn hangups. Inmiddels begint ’t een beetje te wennen, ik heb zelfs mijn eerste boer al gelaten. Dat was wel een momentje, merkte ik: ik hoor er nu helemaal bij. Een boer is blijkbaar deel van hun geheime taal, gecodeerd volgens het principe: hoe ongegeneerder, hoe beter.
Openheid is er sowieso de norm. Ze hebben mij geleerd dat geheimen niks anders zijn dan bommetjes.

Relatie als gevangenis
Of nu ja, geheimen. Dat klinkt ook zo geheimzinnig. Het ligt subtieler: ze hebben me dat drukkende gevoel in mijn borst leren kennen. Dat gevoel dat me bekruipt als ik mezelf geweld aan doe. Als ik iets doe of zeg wat ik eigenlijk niet wil doen of zeggen, maar wat ik dan wel doe of zeg omdat ik niet wil dat de ander mij veroordeelt. Het ‘vind mij lief’-principe. Het zijn de kleine concessies die een relatie tot een gevangenis kunnen maken. Ik was er altijd zeer bedreven in.

Boeren
‘Je bent jezelf niet, Ralph’, wordt me nu verteld. ‘Wat wil je echt?’
Ze hebben liever dat ik mezelf ben in al mijn lelijkheid dan dat ik hen een plezier doe terwijl ik er niet achter sta. Da’s wennen voor mij, mister nice guy. Dus eerst deed ik of mijn neus bloedde. Dat waren schamele pogingen. Alles is op mijn gezicht te lezen. Inmiddels herken ik ‘t drukkende gevoel al voor het er is. Rücksichtsloze eerlijkheid is het gevolg. Vooral naar mezelf toe. En wat een ruimte geeft dat.
Alleen jammer dat je er zo van gaat boeren. 

Hij zou een vrouw kiezen die op zijn moeder lijkt. Maar zij kan zelden met haar schoonmoeder overweg. Is dat nu allemaal wel zo? In Man vs Vrouw zetten we hem tegenover haar met een stelling. Deze week: Schoonmoeders, top of flop?

VOLGENS HAAR
Ik ga niet vervallen in schoonmoedergrapjes. Ik kijk wel uit.  De kans is ruim aanwezig dat ik er zelf ook ‘zo een’ word. Ik héb kinderen en denk alles beter te weten. Ik heb een humorloze, zure mond en dito karakter. Mijn manipulatieve inslag bemoeit zich overal tegenaan maar bij voorkeur met het leven van mijn kinderen. Met kerst blijf ik als vanzelfsprekend ergens bij familie logeren en ik heb een abonnement op de Libelle én de Margriet. Yep! Ik ben een hier-maken-we-grapjes-over-schoonmoeder in de dop.

Partner
Wanneer je een beetje prototypisch te werk gaat als vrouw, dan maak je cynische grapjes over je schoonmoeder en klaag je over je eigen moeder. Ben je een man dan maak je cynische grapjes over je schoonmoeder maar kan je eigen moeder niet stuk. Raar, dat verschil, want elke schoonmoeder is ook moeder. De mening over de (schoon-)moeder ligt dus kennelijk in the eye of the beholder. Onbekend maakt onbemind. Je schoonmoeder doet dingen anders en ze ruikt niet naar het vertrouwde nest. De thee zit er in de verkeerde kopjes, de bank zit te hard en zelf zit je, ook na tig jaar, nog steeds op visite. Maar bovenal, ze denkt dat ze meer recht van spreken over jouw partner heeft dan jij. Dat dit als schoonmoeder not done is, moet ik me – voor later – vast goed realiseren. 

Huishoudbeurs
Ik heb dochters en dus een verhoogd risco vroeg of laat te worden voorgesteld aan een heuse schoonzoon. En dan begint het gezeik. Mijn dochter gaat klagen over alles wat ik fout deed en de prins gaat de spot met me drijven. Maar ik heb nog wat tijd om me te wapenen. De komende jaren train ik mezelf in het omhoog trekken van mijn mondhoeken maar houd daarbij wel de lippen op elkaar. Als ware ik moeder Smit van voor de ramp. Geen geluidje zullen jullie horen. Leef je leven. Ik beloof jullie zelfs plechtig, dochters en uitverkorenen, dat jullie écht niet elke kerst met mij hoeven door te brengen. Laten we afspreken, dat ik het ene jaar gezellig aanwip voor een logeerpartijtje en het andere jaar op de harde bank blijf zitten met een kopje thee en de dubbeldikke feesteditie van de Libelle en Margriet. 

VOLGENS HEM
Bij het onderwerp van deze week schieten me meteen een paar schoonmoedergrappen te binnen. Welke man vertelt niet, onder het genot van een biertje aan zijn stamtafel in de kroeg, hoe vreselijk zijn schoonmoeder is, gevolgd door enkele passende witzen. Als ik mijn levensloop bekijk vanaf het moment dat het woord schoonmoeder een vleselijke betekenis kreeg, heb ik het moeten rooien met zo’n zes schoonmoeders. Niet dat ik zes keer getrouwd ben, schrik niet, maar bij alle relaties die langer dan een half jaar duren, vind ik dat je een schoonmoeder mag toevoegen. Het feit dat ik bij geen van die zes relaties getrouwd ben geweest, verandert in mijn ogen niet veel aan de onderlinge verstandhouding.

Kenau
Is een veel gehoorde en twijfelachtige eretitel voor schoonmoeders, of het nu van zijn kant is, of van haar kant. En dat terwijl je je eigen moeder vaak erg lief vindt. Hoe kan dat nu? Hoe kan een vrouw mijn moeder nu niet lief vinden? En omgekeerd, waarom vind ik mijn schoonmoeder een tang terwijl mijn vriendin met haar dweept? Ik prijs me heden ten dage gelukkig met een schat van een schoonmoeder, maar ook ik heb ze wel eens anders gehad. Ouder en wijzer nu, kijk ik er op terug met de wetenschap dat allen het beste wilden voor hun kroost. Wellicht was ik destijds niet serieus genoeg, wilde ik nog geen kinderen of was ik van het verkeerde geloof. Allemaal valide redenen in de ogen van een zorgzame moeder.

Nooit goed
Volgens mij is de partner van je kind zelden de juiste partij in de ogen van een moeder. Mocht dat wel zo zijn, dan heb je gewoon geluk. Misschien lijk je als man dan heel erg op je schoonvader of bak je als vrouw net zulke lekkere cakes als je schoonmoeder. Of je treft een schoonmoeder die donders goed beseft dat ze zich op relationeel vlak niet moet bemoeien met het leven van haar kind. Het komt voor. Maar veel vaker zal je moeten leren leven met de stelling ‘niemand is goed genoeg voor mijn kind’. Niks van aantrekken. Ga er van uit dat je in ieder geval wel de beste bent.

Ik heb een hekel aan visite. Je bent bij mij van het type: ‘Mijn huis is jouw huis, maak het je makkelijk en trek zelf maar iets uit de koelkast’, of ik heb liever niet dat je komt.

Astrologie
Dat is geheel in tegenstelling tot het type dat ik volgens astrologen, sterrenbeeldtechnisch gezien, zou moeten zijn. Waarmee ik niets wil beweren tegen astrologie, voordat u daar over schrijft. Ik zou de verzorgster onder de verzorgers zijn. De gastvrouw onder de gastvrouwen. Ik zou niets liever doen dan mensen om me heen verzamelen zodat ik ze kan voorzien van mijn warme, goede zorg, gastronomische hoogstandjes en andere vertroetelingen. Not! Dat dit niet zo is heeft niets te maken met de personen die op visite komen. Het heeft ermee te maken dat ik de zenuwen krijg zodra ik ergens aan moet gaan voldoen in mijn eigen veilig gewaande nest.

Vreugde van het moederschap
Laten we wel wezen. Wanneer er twee personen op de wereld rondlopen voor wie je, tegen wil en dank doch diep geworteld, wilt voldoen aan hun verwachtingspatroon, dan zijn dat je moeder en je schoonmoeder. Als little bundle of joy schijn ik niet zo veel te hebben bijgedragen aan het verwachtingspatroon dat kleeft aan ‘de vreugde van het moederschap’. Uiteraard niet mijn schuld, maar het werd wel een probleem. Met als gevolg: Nog altijd licht neurotische trekken wanneer ik te maken krijg met een moeder, dan wel schoonmoeder. Want opeens is het er weer: Ik moet voldoen aan een Verwaching! En ja, de hoofdletter is expres.

Verwachtingen
Dus sla ik aan het poetsen als ik weet dat ‘ze’ komen. Ik haal van alles in huis, trek iets leuks aan en zorg voor een gespannen sfeer in huis. Dat laatste is dan weer niet de bedoeling, maar onvermijdelijk in mijn ‘er-komt-een-moeder-stress’. Achteraf viel het altijd weer mee. Want ik houd van mijn moeder, en mijn schoonmoeder is ook al prettig, leuk en aardig. Ik voldoe al jaren aan hun verwachtingen en al was het niet zo, dan nog was ik de enige die daarmee kon zitten. Toch blijft het wachten op het moment dat ze zelf de koelkast open mogen trekken.